ความแตกต่างสำนวน สุภาษิต คำพังเพย

           ความงดงามประการหนึ่งของภาษาไทย คือ เรามีสำนวน-คำพังเพย-สุภาษิต ที่ช่วยให้คำพูดและเขียนมีความหลากหลายและคมคาย ให้แง่คิดที่สละสลวยยิ่งขึ้น แต่บางทีสำนวน-คำพังเพย-สุภาษิต ก็ยากที่จะแยกออกจากกันให้ชัดเจน ดังเช่น พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕ อธิบายไว้ดังนี้

                   สำนวน เป็นคำนาม มีหลายความหมาย คือ

             ๑.  ถ้อยคำที่เรียบเรียงหรือโวหาร  บางทีก็ใช้ว่าสำนวนโวหาร เช่น สารคดีเรื่องนี้สำนวนโวหารดี ความเรียงเรื่องนี้สำนวนโวหารลุ่มๆดอนๆ

             ๒.  ถ้อยคำหรือข้อความ  ที่กล่าวสืบต่อกันมาช้านานแล้ว มีความหมายไม่ตรงตัว หรือความหมายอื่นแฝงอยู่ เช่น สอนจระเข้ว่ายน้ำ รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง

             ๓.  ถ้อยคำที่แสดงออกมาเป็นถ้อยคำพิเศษเฉพาะภาษาหนึ่งๆ เช่นสำนวนฝรั่ง สำนวนบาลี

             ๔.  ชั้นเชิงหรือท่วงทำนองในการแต่งหนังสือหรือพูด เช่นสำนวนเจ้าพระยาพระคลัง(หล)สำนวนยาขอบ

            ๕.   ลักษณนามใช้เรียกข้อความหรือบทประพันธ์รายหนึ่งๆ  เช่น   อิเหนามีหลายสำนวน บทความ ๒ สำนวน

                  คำพังเพย เป็นคำนาม หมายถึง ถ้อยคำหรือข้อความที่กล่าวสืบต่อกันมาช้านานแล้ว โดยกล่าวเป็นกลางๆ เพื่อให้ตีความเข้ากับเรื่อง มีความหมายลึกซึ้งกว่าสำนวน มีลักษณติชมหรือแสดงความเห็นในตัว แต่ยังไม่ได้วางหลักความจริงอันเที่ยงแท้ และยังไม่เป็นคำสอน เช่น กระต่ายตื่นตูม,ทำนาบนหลังคน ,ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น,เสียน้อยเสียยากเสียมากเสียง่าย เป็นต้น

                คำสุภาษิต เป็นคำนาม หมายถึง ถ้อยคำหรือข้อความ ที่กล่าวสืบต่อกันมาช้านาน ซึ่งประกอบด้วยลักษณะ ๒ ประการ คือเป็นข้อความสั้นๆ กินความลึกซึ้ง มีความหมายเป็นคติคำสอนหรือหลักความจริง เช่น กงเกวียน กำเกวียน,รักยาวให้บั่นรักสั้นให้ต่อ,น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ,ข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า  เป็นคำพูดเชิงเตือนสติว่า อย่าขัดขวางผู้มีอำนาจ

                ดังนั้นคำว่า “สำนวน” ที่ใช้ในที่นี้จึงหมายถึงเฉพาะถ้อยคำที่มีความหมายไม่ตรงตัวอักษร มีความหมายเป็นเชิงเปรียบเทียบ มีท่านผู้รู้ท่านหนึ่งกล่าวว่า สำนวนเป็นคำพูดชนิดหนึ่งซึ่งไม่ได้วางหลักวิชาหรือให้คติอย่าไร เช่น หนังหน้าไฟ,  เกลือจิ้มเกลือ,  บอดได้แว่น , ...

ขอขอบคุณ proverbthai.com ( สุภาษิต )

ตัวอย่างสำนวนสุภาษิต

คำสุภาษิตไทยพร้อมความหมาย

หมวด ก.

สำนวน สุภาษิตไทย	ความหมาย
กงเกวียนกำเกวียน	ทำอะไรกับใครไว้ ย่อมได้รับผลกรรมนั้น
กบในกะลาครอบ	มีความรู้หรือประสบการณ์น้อยมักนึกว่าตัวรู้มาก
กรวดน้ำคว่ำขัน (คว่ำกะลา)	ตัดขาดไม่เกี่ยวข้องด้วย ชาตินี้อย่าได้จอยกัน
กระเชอก้นรั่ว	ใช้จ่ายเงินสุรุ่ยสุร่าย ไม่ประหยัด ไม่เก็บหอมรอมริบ
กระดี่ได้น้ำ	ดีอกดีใจจนเกินงาม เนื้อตัวสั่น ทำแว้ดๆ
กระต่ายขาเดียว	ยืนกรานไม่ยอมรับผิด ฉันไม่ได้ทำ ฉันเปล่านะ
กระต่ายตื่นตูม	ตื่นตกใจง่าย ยังไม่ทันหาสาเหตุให้ชัดเจนเสียก่อนแล้วโวยวาย
กระต่ายหมายจันทร์	ผู้ชายที่หมายปองหญิงสูงศักดิ์ ฐานะดีกว่าตัวเอง
กระโถนท้องพระโรง	บุคคลที่ถูกใคร ๆ รุมใช้อยู่คนเดียว
กลับเนื้อกลับตัว	เลิกทำความชั่ว แล้วมาประพฤติตัวเป็นคนดี
กลับหน้ามือเป็นหลังมือ	เปลี่ยนแปลงจากเดิมไปอย่างตรงกันข้าม
กล้านักมักบิ่น	กล้าเกินไปมักจะเกิดอันตรายได้
กว่าถั่วจะสุกงาก็ไหม้	ทำงาน 2 อย่าง แบบลังเลใจ แก้ปัญหาไม่ทันท่วงทีต้องเสียงานไป 1 อย่าง
ก่อร่างสร้างตัว	ทำงานหาเงินเป็นกอบเป็นกำ ตั้งเนื้อตั้งตัวได้เป็นหลักฐาน
กาคาบพริก	คนผิวดำที่ชอบแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าสีแดง ๆ หรือสีแจ๋นๆ
กำขี้ดีกว่ากำตด	ได้มาบ้างดีกว่าไม่ได้อะไรเลย
กำแพงมีหูประตูมีช่อง / กำแพงมีหูประตูมีตา	จะพูดอะไรต้องระวัง อาจมีคนรู้ได้
กิ่งทองใบหยก	ชายหนุ่ม หญิงสาวเหมาะสมกันดีที่จะแต่งงาน
กินที่ลับไขที่แจ้ง	เอาความลับหรือเอาเรื่องที่ทำกันที่ลับมาเปิดเผยให้คนเขารู้
กินน้ำใต้ศอก	เมียน้อยต้องยอมรับของเหลือเดนจากเมียหลวงตกเป็นรองด้านศักดิ์ศรี
กินน้ำพริกถ้วยเก่า	อยู่กับเมียคนเดิม
กินน้ำไม่เผื่อแล้ง	มีเงิน มีของก็ใช้ถลุงเสียจนหมด ไม่ห่วงอนาคตข้างหน้า
กินน้ำเห็นปลิง	ตะขิดตะขวงใจกับคนชั่วที่รู้พูดหรือคบด้วยโดยรู้ว่าเขาไม่ดี
กินบนเรือนขี้บนหลังคา	คนเนรคุณอาศัยบ้านเขาหรือเขาให้ความช่วยเหลือแต่กลับทำความบัดซบให้
เก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน	เก็บเล็กผสมน้อย เก็บส่วนเล็กส่วนน้อยจนเป็นรูปเป็นร่างเป็นกอบเป็นกำ
เกลือจิ้มเกลือ	แก้แค้นให้สาสมกับที่ทำไว้ ไม่ยอมเสียเปรียบกัน
เกลือเป็นหนอน	คนภายในกลุ่มของเรา คิดทรยศไปบอกความลับฝ่ายตรงข้าม
เกี่ยวแฝกมุงป่า	ทำอะไรเกินกำลังความสามารถของตัว
แกว่งเท้าหาเสี้ยน	อยู่ดีไม่ว่าดี ไปหาเรื่องเดือดร้อนใส่ตัว
ไก่แก่แม่ปลาช่อน	หญิงมีอายุมาก มีมารยามาก เล่ห์เหลี่ยมมาก จัดจ้าน
ไกลปืนเที่ยง	ไม่ค่อยรู้ความเป็นไปของโลก เพราะอยู่ห่างไกลความเจริญ
ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่	ต่างฝ่ายต่างรู้ความลับของกันและกัน

หมวด ข.-จ.

สำนวน สุภาษิตไทย	ความหมาย
ขนมผสมน้ำยา	ทั้งคู่ดีเลวพอกัน จะบอกว่าใครดีกว่าใครไม่ได้
ข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า	บังคับขืนใจผู้อื่นให้ทำตามที่ใจเราปรารถนา
ขว้างงูไม่พ้นคอ	ทำอะไรก็ตาม ผลร้ายย้อนกลับมาสู่ตัวเอง
ขวานฝ่าซาก	พูดจาตรง ๆ ไม่เกรงใจใครเลย
ขายผ้าเอาหน้ารอด	ยอมเสียสละของสำคัญของตนเพื่อรักษาชื่อเสียงตนเอาไว้
ขิงก็รา ข่าก็แรง	ต่างคนต่างอารมณ์ร้อนพอกัน ต่างคนต่างไม่ยอมกัน
ขี่ช้างจับตั๊กแตน	ลงทุนมาก แต่กลับได้ผลนิดหน่อย
ขุดด้วยปาก ถากด้วยตา	เหยียดหยามทั้งวาจา และสายตามองแบบดูถูก
ขุดบ่อล่อปลา	ทำกลอุบายให้เขาเชื่อเพื่อหวังผลประโยชน์
เข็นครกขึ้นภูเขา	ทำงานที่ยากลำบากต้องใช้ความเพียรพยายามและอดทนมาก
เข้าด้ายเข้าเข็ม	กำลังคับขันเวลากำลังสำคัญ ถ้าพลาดหรือมีอะไรมาขัดจังหวะจะเสียการ
เข้าตามตรอก ออกตามประตู	ทำตามขนบธรรมเนียมประเพณี ส่วนใหญ่หมายถึงการแต่งงาน
เข้าเถื่อนอย่าลืมพร้า	ให้รอบคอบ อย่าประมาท
เข้าเมืองตาหลิ่ว ต้องหลิ่วตาตาม	ทำตัวให้เหมาะกับสภาพแวดล้อมที่คนในสังคมนั้นเขาทำกัน
เขียนเสือให้วัวกลัว	หลอก ขู่ ให้ฝ่ายตรงข้ามเสียขวัญหรือเกรงขาม
คนในข้อ งอในกระดูก	กมลสันดาน เกิดมาก็ชอบคดโกง
คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ	จะคบเพื่อนต้องพิจารณาให้ดีเสียก่อน
คลื่นกระทบฝั่ง	เรื่องราวเกิดขึ้นแล้วก็เงียบหายไปในที่สุด
คลุมถุงชน	การแต่งงานที่เจ้าบ่าวเจ้าสาว ต่างไม่ได้รักกันมาก่อน โดนผู้ใหญ่จับแต่ง
ความรู้ท่วมหัว เอาตัวไม่รอด	มีความรู้มากแต่ไม่รู้จักใช้ความรู้ให้เป็นประโยชน์
คอหอยกับลูกกระเดือก	เข้ากันได้ดีแยกกันไม่ออกสนิทสนมกัน
คางคกขึ้นวอ	คนจนพอได้ดีขึ้นมา ก็ลืมตัว
คาหนังคาเขา	จับได้ในขณะที่กำลังทำผิดหรือพร้อมกับของกลาง
โคแก่ชอบกินหญ้าอ่อน	ชายแก่ชอบหญิงเอ๊าะๆ เป็นเมีย
ฆ้องปากแตก	เก็บความลับไม่อยู่ ชอบนำความลับของคนอื่นไปโพนทะนา
ฆ่าควายอย่าเสียดายพริก	จะทำการใหญ่ ไม่ควรตะหนี่ หรือเค็มนะจ๊ะ
งมเข็มในมหาสมุทร	ค้นหาสิ่งที่ยากจะค้นหาได้
เงยหน้าอ้าปาก / ลืมตาอ้าปาก	มีฐานะดีขึ้นกว่าเดิม
จับงูข้างหาง	ทำสิ่งที่เสี่ยงต่ออันตราย
จับแพะชนแกะ	ทำอย่างขอไปที ไม่ได้อย่างนี้ก็เอาอย่างนั้นเพื่อให้เสร็จๆ ไป
จับเสือมือเปล่า	หาผลประโยชน์โดยตัวเองไม่ลงทุน
จุดไต้ตำตอ	พูดหรือทำบังเอิญไปโดนเจ้าของเรื่องโดยผู้พูดนั้นไม่รู้ตัว

หมวด ช.-ด.

สำนวน สุภาษิตไทย	ความหมาย
ชักใบให้เรือเสีย	พูดหรือขวางให้การสนทนาออกนอกเรื่อง
ชักแม่น้ำทั้งห้า	พูดจาหว่านล้อม ยกยอคนอื่นว่าเขาดีเลิศ เพื่อเราจะได้สมปรารถนา
ชักหน้าไม่ถึงหลัง	มีรายได้ไม่พอกับรายจ่าย
ชั่วช่างชี ดีช่างสงฆ์	พระสงฆ์จะประพฤติตัวอย่างไรก็เรื่องของท่าน ท่านก็ได้รับผลกรรมเอง
ช้าๆได้พร้าสองเล่มงาม	ค่อยๆคิด ค่อยๆทำ พิจารณาให้ดี รอบคอบ เดี๋ยวจะสัมฤทธิ์ผลเอง
ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวมาปิด	ความผิดร้ายแรงที่คนรู้ทั่วกันแล้ว จะปิดอย่างไรก็ไม่มิด
ผัวหาบ เมียคอน	ช่วยกันทำมาหากินทั้งผัวและเมีย
ชี้นกบนปลายไม้	หวังในสิ่งที่อยู่ไกลตัว มันเป็นไปได้ยาก
ชุบมือเปิบ	ฉวยเอาผลประโยชน์ของผู้อื่น โดยตัวเองไมได้ลงทุนลงแรง
ซื่อเหมือนแมวนอนหวด	ทำเป็นซื่อ ๆ
ซื้อควายหน้านา ซื้อผ้าหน้าตรุษ (หน้าหนาว)	ซื้อของไม่คำนึงถึงกาลเวลาย่อมได้ของแพง (Demand สูง Supply ต่ำ)
ดีดลูกคิดรางแก้ว	คิดถึงผลได้ ผลดีอย่างเดียว
ได้ทีขี่แพะไล่	ไปซ้ำเติม เยาะเย้ยเมื่อคนอื่นเพลี่ยงพล้ำ

หมวด ต.

สำนวน สุภาษิตไทย	ความหมาย
ตกกะไดพลอยโจน	จำเป็นต้องเข้าไปเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อไม่มีทางเลี่ยง
ตักน้ำรดหัวตอ	แนะนำเท่าไร พร่ำสอนเท่าไร ก็ไม่ได้ผล
ตักบาตรอย่าถามพระ	จะให้อะไรแก่คนอื่น อย่าไปถามเขาว่าเอาไหม อยากได้ไหม
ตัดหางปล่อยวัด	ตัดขาดไม่เกี่ยวข้อง
ตาบอดคลำช้าง	คนที่รู้อะไรด้านเดียว แล้วเข้าใจแต่อย่างนั้น สิ่งนั้น
ตาบอดได้แว่น	คนที่มีสิ่งที่ตัวเองใช้ประโยชน์ไม่ได้ มักใช้คู่กับ หัวล้านได้หวี
ตาลยอดด้วน	คนที่ไม่มีหนทางทำมาหากินคนไม่มีบุตรสืบสกุล
ตำข้าวสารกรอกหม้อ	ทำพอให้เสร็จไปแค่ครั้งหนึ่ง ๆ พอพรุ่งนี้จะเอา ค่อยทำใหม่
ตำน้ำพริกละลายแม่น้ำ	เสียทรัพย์โดยไม่ได้รับประโยชน์อะไร
ติเรือทั้งโกลน	ติพล่อย ๆ ตำหนิในสิ่งที่เขายังทำไม่เสร็จ
ตีงูให้กากิน	ทำสิ่งที่ตนควรจะได้รับประโยชน์ แต่กลับไม่ได้ ตกอยู่กับผู้อื่นซะเนี่ย
ตีงูให้หลังหัก	ทำสิ่งใดแก่ศัตรูไม่เด็ดขาดจริงจัง ย่อมได้รับผลร้ายภายหลัง
ตีตนก่อนไข้	กังวลทุกข์ร้อนก่อนในเรื่องที่ยังไม่เกิดขึ้น
ตีนถีบปากกัด / ปากกัดตีนถีบ	มานะพยายามทำงานทุกอย่างเพื่อปากท้อง โดยไม่ห่วงคำนึงถึงความลำบาก
ตีปลาหน้าไซ	พูดหรือทำให้กิจการของผู้อื่นซึ่งกำลังดำเนินไปด้วยดีกลับเสีย
ตีวัวกระทบคราด	โกรธคนหนึ่งแต่ทำอะไรเขาไม่ได้ก็เลยรังควานอีกคนที่ตนเองสามารถทำได้
ตื่นแต่ดึก สึกแต่หนุ่ม	เร่งรัดเกินไปในเวลาที่ยังไม่เหมาะสม
เตี้ยอุ้มค่อม	คนจนแต่รับเลี้ยงดูคนที่ต่ำต้อยจนเหมือนกัน

หมวด ถ.-ป.

สำนวน สุภาษิตไทย	ความหมาย
ถอดเขี้ยว ถอดเล็บ	เลิกแสดงฤทธิ์เดชอำนาจอีก
ถอยหลังเข้าคลอง	หวนกลับไปหาแบบเดิม ๆ ล้าสมัย
ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น	ดูเหมือนจะรอบคอบถี่ถ้วน แต่รอบคอบไม่จริง
ทำนาออมกล้า ทำปลาออมเกลือ	ทำการสิ่งใด ถ้ากลัวหมดเปลืองย่อมไม่ได้ผล
นกสองหัว	ทำตัวเข้ากับทั้ง 2 ฝ่ายที่เขาไม่ถูกกัน โดยหวังประโยชน์เพื่อตน
นายว่าขี้ข้าพลอย	พลอยพูดผสมโรงติเตียนผู้อื่นตามเจ้านาย
น้ำขึ้นให้รีบตัก	มีโอกาสดีก็ควรรีบทำ
น้ำซึมบ่อทราย	รายได้มาเรื่อย ๆ
น้ำท่วมทุ่ง ผักบุ้งโหรงเหรง	พูดมากได้สาระน้อย
น้ำท่วมปาก	พูดไม่ได้ เกรงจะมีภัยแก่ตนหรือผู้อื่น
น้ำลดตอผุด	เมื่อหมดอำนาจ ความชั่วที่ทำไว้ก็ปรากฎ
บนข้าวผี ตีข้าวพระ	ขอร้องให้เทวดาผีสางนางไม้ช่วยโดยการบน
บอกหนังสือสังฆราช	สอนสิ่งที่เขารู้ดีอยู่แล้ว
เบี้ยบ้ายรายทาง	เงินที่ต้องใช้จ่าย หรือเสี่ยไปเรื่อย ๆ ในขณะทำธุรกิจให้สำเร็จ
ปลาติดร่างแห (ติดหลังแห)	คนที่พลอยรับเคราะห์กรรมกับคนอื่น ทั้ง ๆ ที่ไม่ได้มีส่วนพัวพัน
ปากปราศัย ใจเชือดคอ	พูดดีแต่ใจคิดร้าย
ปากว่าตาขยิบ	พูดอย่างหนึ่งแต่ทำอีกอย่างหนึ่ง ปากกับใจไม่ตรงกัน
ปากหวานก้นเปรี้ยว	พูดจาอ่อนหวาน แต่ไม่จริงใจ
ปิดทองหลังพระ	ทำดีแต่ไม่มีใครยกย่อง เพราะมองไม่เห็นคุณค่า
ไปไหนมา สามวาสองศอก	ถามอย่างหนึ่ง ตอบไปอีกอย่างหนึ่ง

หมวด ผ.-ย.

สำนวน สุภาษิตไทย	ความหมาย
ผักชีโรยหน้า	ทำความดีเพียงผิวเผิน
ผีซ้ำด้ำพลอย	ถูกซ้ำเติม เมื่อพลาดพลั้งหรือเมื่อคราวเคราะห์ร้าย
ผีถึงป่าช้า	ต้องยอมทำ เพราะจำใจหรือไม่มีทางเลือก
ฝนตกไม่ทั่วฟ้า	ให้หรือแจกจ่ายอะไรไม่ทั่วถึงกัน
ฝนทั่งให้เป็นเข็ม	เพียรพยายามสุดความสามารถจนสำเร็จ
พบไม้งามเมื่อขวานบิ่น	พบหญิงสาวที่ถูกใจ เมื่อแก่แล้ว
พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่	รู้ทันกัน ไม่มีทางจะโกหก หลอกกันได้
พูดเป็นต่อยหอย	พูดฉอด ๆ ไม่หยุดปาก เม้าท์เก่ง
พูดไปสองไพเบี้ย นิ่งเสียตำลึงทอง	พูดไปไม่มีประโยชน์ นิ่งเสียดีกว่า สงบสยบความเคลื่อนไหว
มะนาวไม่มีน้ำ	พูดห้วน ๆ
มะกอกสามตะกร้าปาไม่ถูก	พูดจาตลบตะแลงพลิกแพลงไปมาจนจับคำพูดไม่ทัน
มากหมอมากความ	มากคนก็มากเรื่อง วุ่นวาย ต่างคนต่างก็ถือความคิดตัวเอง
มือถือสาก ปากถือศีล	ชอบแสดงตัวตนว่าเป็นคนมีศีล มีธรรม แต่ทำความเลวเป็นนิจ
มือห่าง ตีนห่าง	สุรุ่ยสุร่าย เลินเล่อ สะเพร่า ไม่ระมัดระวัง
ไม่ดูตาม้าตาเรือ	ไม่พิจารณารอบคอบดูให้ดี
ไม่รู้จักหัวนอนปลายตีน	ไม่รู้ว่าบ้านช่องอยู่ไหน เป็นลูกหลานใคร ไม่รู้จักพื้นเพ
ไม่เห็นน้ำตัดกระบอก ไม่เห็นกระรอกก่งหน้าไม้	ด่วนตัดสินใจทำอะไรเลยไป ทั้ง ๆ ที่ยังไม่ถึงเวลาอันควร
ไม้ใกล้ฝั่ง	แก่มาก อายุขัยใกล้ตาย
ไม่หลักปักไม้เลน	โลเล ไม่แน่นอน
ยกตนข่มท่าน	พูดทับถมผู้อื่นแสดงให้เห็นว่าตัวเหนือกว่า
ยกภูเขาออกจากอก	โล่งอก หมดวิตกกังวล
ยื่นแก้วให้วานร	เอาของมีค่าให้คนที่ไม่รู้จักค่าของสิ่งนั้น

หมวด ร.-ส.

สำนวน สุภาษิตไทย	ความหมาย
รักยาวให้บั่น รักสั้นให้ต่อ	รักจะคบกันนาน ๆ ให้ตัดความคิดอาฆาตพยาบาทออกไป รักจะอยู่สั้น ๆ ให้คิดอาฆาต
รีดเลือดกับปู	บังคับเอากับผู้ยากจนที่ไม่มีจะให้
ละเลงขนมเบื้องด้วยปาก	ดีแต่พูด เม้าท์ แต่ทำจริง ๆ ทำไม่ได้
ลางเนื้อชอบลางยา	ของบางสิ่งอาจถูก เข้ากันได้ดี เหมาะกับคนหนึ่ง แต่อาจไม่เหมาะกับอีกคน
ลูกขุนพลอยพยัก	พวกประจบสอพลอ ผู้ที่คอยว่าตามผู้ใหญ่ เจ้านาย
ลูกผีลูกคน	จะเอาแน่นอนไม่ได้ มักใช้ในกรณีสำคัญๆ
ลูบหน้าปะจมูก	จะทำอะไรเด็ดขาดจริงจังลงไปไม่ได้ เพราะเกรงจะไปกระทบพวกพ้องตัวเอง
เล่นเอาเถิดเจ้าล่อ	อาการหลบไปมาเพื่อไม่ให้พบ
เลือดข้นกว่าน้ำ	ญาติพี่น้องย่อมดีกว่าคนอื่น
วัวใครเข้าคอกคนนั้น	กรรมที่ใครสร้างไว้ ย่อส่งผลให้แก่ผู้นั้น
ว่ายน้ำหาจระเข้	เสี่ยงเข้าพบทั้ง ๆ ที่รู้ว่าเป็นอันตราย
ศรศิลป์ไม่กินกัน	ไม่ถูกกัน ไม่ลงรอยกัน ไม่ชอบหน้ากัน
สร้างวิมานในอากาศ	คิดคาดหวัง จะมีจะเป็นอะไรอย่างเลิศลอย
สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ	ความสุขที่เกิดจาการทำดี ทำชั่ว อยู่ที่ใจทั้งนั้น
สองฝักสองฝ่าย	ทำตัวเข้ากับ 2 ฝ่ายที่ไม่ถูกกัน โดยหวังประโยชน์เพื่อตน
สอนจระเข้ให้ว่ายน้ำ	สอนสิ่งที่เขารู้ดีหรือถนัดอยู่แล้ว
สาวไส้ให้กากิน	เอาความลับของตน หรือพวกตนไปเผยให้คนอื่นรู้เป็นการประจานตน
สิ้นไร้ไม้ตอก	ยากไร้ ขัดสนถึงที่สุด ไม่มีทรัพย์สมบัติติดตัว
สิบเบี้ยใกล้มือ	ของหรือประโยชน์ที่ควรได้ก็เอาไว้ก่อน
สุกเอาเผากิน	ทำลวก ๆ ทำพอเสร็จไปครั้ง ๆ หนึ่ง
เส้นผมบังภูเขา	เรื่องง่าย ๆ แต่คิดไม่ออก เหมือนมีอะไรมาบังอยู่

หมวด ห.-อ.

สำนวน สุภาษิตไทย	ความหมาย
หงิมๆ หยิบชิ้นปลามัน	บุคลิกลักษณะเรียบร้อย แต่ความจริงฉลาด เลือกเอาดี ๆ ไปได้
หญ้าปากคอก	สะดวก ง่าย ไม่มีอะไรยุ่งยาก
หนังหน้าไฟ	ผู้ที่คอยรับหน้า รับความเดือดร้อนก่อนผู้อื่น
หน้าเนื้อใจเสือ	หน้าตาแสดงความเมตตา แต่ใจโหดเหี้ยม
หนามยอกเอาหนามบ่ง	ตอบโต้หรือแก้ด้วยวิธีการทำนองเดียวกัน
หน้าสิ่วหน้าขวาน	อยู่ในระยะอันตราย เพราะอีกฝ่ายหนึ่งกำลังโกรธ
หมาในรางหญ้า	คนที่หวงแหนสิ่งที่ตนเองกินหรือใช้ไม่ได้ แต่ไม่ยอมให้คนอื่นกินหรือใช้
หมาสองราง	คนที่ทำตัวเข้าทั้ง 2 ฝ่ายที่เป็นศัตรูกัน โดยหวังประโยชน์เพื่อตน
หยิกเล็บเจ็บเนื้อ	เมื่อทำความเดือดร้อนให้แก่คนใกล้ชิด ก็จะมีผลกระทบถึงตัวผู้ทำหรือพวกพ้อง
หอกข้างแคร่	คนใกล้ชิดที่จะคอยทำร้ายเมื่อใดก็ได้
หักด้ามพร้าด้วยเข่า	หักโหมเอาด้วยกำลัง ใช้อำนาจบังคับเขา
หัวแก้วหัวแหวน	เป็นที่รักใคร่เอ็นดูมาก
หัวมังกุ ท้ายมังกร	ไม่เข้ากัน ไม่กลมกลืนกัน
หัวหลักหัวตอ	บุคคลที่น้อยใจ เพราะคนอื่นมองข้ามความสำคัญ ไม่ยอมมาปรึกษา
เหยียบเรือสองแคม	ทำทีเข้าด้วยทั้ง 2 ฝ่าย
หูผีจมูกมด	ไหวตัวทันเหตุการณ์ตลอด
หาเหาใส่หัว	รนหาเรื่องเดือดร้อน รำคาญใส่ตน
เอามะพร้าวห้าวไปขายสวน	แสดงความรู้หรืออวดรู้กับผู้ที่รู้เรื่องดีกว่า
เอาเนื้อหนูไปปะเนื้อช้าง	เอาทรัพย์หรือสิ่งของจากคนที่มีน้อยไปให้ผู้ที่มีมากกว่า
เอามือซุกหีบ	หาเรื่องเดือดร้อนหรือความลำบากใส่ตัวโดยใช่ที่
เอาไม้ซีกไปงัดไม้ซุง	คัดค้านผู้มีอำนาจ ฐานะสูงกว่า หรือผู้ใหญ่กว่า มักจะล้มเหลว
เอาหูไปนา เอาตาไปไร่	แสร้งทำเป็นไม่รู้ไม่เห็น ไม่สนใจ